Religie, cultuur en identiteit

Prof.dr. Ab de Jong, hoogleraar LIAS/LUCsoR, Universiteit Leiden.

Lange tijd gold de godsdienstvrijheid niet als zomaar één van de grondrechten in onze samenleving, maar als de hoeksteen ervan, en als één van de belangrijkste fundamenten onder onze democratische rechtsorde.

De vaak heftige maatschappelijke debatten van de laatste vijftig jaar laten zien dat dit voor velen niet langer vanzelfsprekend is. Integendeel: een aanzienlijk deel van de Nederlandse bevolking (en politici) lijkt bereid te zijn op specifieke punten de vrijheid van godsdienst en levensbeschouwing stevig in te perken of zelfs helemaal op te geven.

Uit deze debatten blijkt vaak dat vooral seculiere Nederlanders een intuïtieve visie op ‘religie’, ‘cultuur’ en ‘identiteit’ hebben die nauwelijks aansluit bij de manier waarop religieuze Nederlanders over zichzelf en hun plaats in onze samenleving denken. Voorbeelden hiervan zijn het verschil dat sommigen maken tussen ‘religie’ en ‘cultuur’ en het verschil dat intuïtief gemaakt wordt tussen ‘aangeboren’ en ‘optionele’ onderdelen van onze identiteit.

In deze lezing zullen we proberen de regels van het debat iets scherper te krijgen door samen na te denken over de specifieke uitdagingen van de constructie van religieuze en culturele identiteit. Daarna kunnen we daar samen over in gesprek.